NUMUNE RED VE KABUL KRİTERLERİ

RUTİN NUMUNE KABUL VE RED KRİTERLERİ REHBERİ

1. AMAÇ VE KAPSAM:

Laboratuvarda çalışılan testlerden doğru sonuç elde edilmesini sağlamak için gereken tüm şartlar hakkında

laboratuvar çalışanlarını ve numune alımında görevli tüm hastane çalışanlarının bu konuda

bilgilendirilmesini sağlamak. Böylece çalışma sürecinde zaman, kit ve çalışan emeğinin kaybının

önlenmesi ile daha verimli bir çalışma süreci sağlamak. Tüm klinik ve poliklinikler (Kan Alma Birimi),

Acil, Yoğun Bakım üniteleri, Reanimasyon Ünitesi, Diyaliz ünitesi, Ameliyathane, Hematoloji

Laboratuvarını kapsamaktadır.

TALİMATIN DETAYI:

3.1. HEMATOLOJİ LABORATUVARLARININ NUMUNE KABUL VE RED KRİTERLERİ

3.1.1.RED KRİTELERİ

3.1.1.1. Gelen Numunenin Uygun Koşullarlada ve sürede Laboratuvara Ulaşıp Ulaşmadığı:

Örnekler, istenen tetkiklerin neler olduğuna bağlı olarak belirli koşullarda taşınmış olmalıdır.

Laboratuvarımızda yapılan test menüsüne göre özellikle numunelerin nakli hemen hiç beklenilmeden

yapılmalıdır. Herhangi bir nedenle hemen nakledilemiyorsa 2 saatten fazla olmamak koşulu ile

koagülasyon ve kan sayım 2-8 °C’de buzdolabında saklanmalıdır. INR takibinde kesinlikle buzdolabında

kan konulmamalıdır. Trombosit Agregasyon testleri buzdolabına konulmadan ve pnömatik sisteme

verilmeden laboratuvara elden teslim edilmelidir.

3.1.1.2.Kimliklendirme (Doğru Barkod): Her numunenin laboratuvara ulaştığında üzerindeki etikette

taşıması gereken bazı bilgilerle tanımlanmış olması şarttır. Bu bilgiler asgari olarak; ad, soyad, yaş,

cinsiyet, numunenin alındığı tarih, numunenin gönderildiği servis, çalışılacak testlerin neler olduğu ve

hangi laboratuvara gönderildiği şeklindedir. Bu bilgiler kontrol edilerek numuneler laboratuvarda teslim

alınır. Barkod tüp üzerine uygun şekilde yapıştırılmamışsa, altında isim olup olmadığı kontrol edilir ve

yeni barkod basarak kabul yapılır.

3.1.1.2.Uygun Örnek Kabı: Her numune, kendisi için en uygun ve tanımlanmış kap (Tam kan sayımını

için mar kapaklı EDTA’lı kan,Koagülasyon ve Agregasyon için Mavi kapaklı sitratlı kan, İnvitro İlaç

duyarlılığı için Hirudinli kan vs.) içinde laboratuvara gönderilmelidir. Farklı örnek kabı ile gönderilmiş

numuneler teslim alınmaz.

Dök. Kodu: BL.RH.05 Yayın Tar.: Mart 2015 Rev. No: -/- Rev. Tar.: -

3.1.1.3.Yetersiz Örnek Hacmi:Rutin Düz Kan Tüplerinde Yeterli minimum örnek miktarı 3-5 cc

olmalıdır. Bu miktarın altındaki örnekler reddedilmelidir.

3.1.1.4.Katkılı Tüplerde Yetersiz Örnek Hacmi: EDTA, sitrat gibi içerikli numunenin pıhtılaşmasının

önlenmesi gereken tüm testlerde,(Örnek; hemogram, pıhtılaşma testleri vs.) tüpe alınan kanın mutlak

surette uygun ve tanımlanmış miktarda olması gereklidir. Bu vakumlu tüplerde işaretlendiği kadardır. İşaret

yerine kadar doldurulmamış numuneler uygun antikoagülan oranda olmadığından laboratuvara kabul

edilmezler.

3.1.1.5. Hemoliz: Birçok testin kanda eritrositlerin parçalanması sonucu oluşan hemolizden olumsuz

etkilendiği bilinmektedir. Bu nedenle hemolize uğramış kan örneklerinin laboratuvara kabul edilmemesi

gerekir. Bu durum laboratuvara gelene kadar belirgin hale gelmemişse, teslim alındısı yapılıp santrifüj

edildikten sonra tekrar kontrol edilerek uygun olmayan hemolizli numuneler otamasyon üzerinden

hemolizli olduğu belirtilerek reddedilir ve yeni numune istenir.

3.1.1.6. Lipemik, İkterik numuneler geldiğinde lipemik yada ikterk olduğu belirtilerek reddedilir ve LİS’

in açıklama kısmında belirtilir. Özellikle ışık geçirgenlik esaaına göre ölçüm yapılan testlerde sonucu

etkiler.

3.1.1.7. Bir başka materyalle kontamine örnekler (heparin bulaşmış sitratlı kan gibi) reddedilir.

3.1.1.8. Hatalı veri sağlama ihtimali bulunan (örnek tipi belirtilmemiş olan) numuneler kabul edilmez.

3.1.1.9. Laboratuvara transfer sırasında geçikmiş olan numuneler.

3.1.1.10. Uygun şartlarda saklanılmayan uzun süre bekletilmiş numuneler.

3.1.1.11.Kabul Kaydı: Laboratuvara ulaştırılan numunelerin kabulü otomasyondan gerçekleşmektedir.

3.1.2. NUMUNE KABUL VE RED KRITERLERINDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN

KURALLAR

3.1.2.1. Kliniklerden ve kan alma laboratuarından gelen numunelerin üzerinde mutlaka hasta barkodu veya

hastanın numune barkodu olmalıdır.

3.1.2.2. Hangi numunenin çalışılması isteniyorsa o numunenin bilgisayar girişi yapılmalıdır. Laboratuvara

gelen numunenin bilgisayar girişi laboratuvar sekreteri tarafından kontrol edilerek girişi olan numuneler

kabul edilir.

3.1.2.3. Doğru hasta-doğru giriş-uygun numune-uygun zamanda-yeterli miktarda geldiğinde kabul

edilir.

Barkot tüp üzerine uygun şekilde yapıştırılmamışsa barkot çıkartılarak düzgün yapıştırıldıktan sonra kabul

edilir. Ancak barkot kaldırıldıktan sonra altında isim olup olmadığı kontrol edilir eğer barkodun altında

aynı hastaya ait isim varsa yeni barkot basarak kabulü yapılır.

3.1.2.4. Numunelerin bulunduğu taşıma kap ve tüplerinde kırık çatlak, yabancı madde yok ise kabul edilir.

3.1.3. Hematoloji Laboratuvarında Örnek Reddetme Kriterleri Tablosu

1-Hasta adı ve soyadının bulunmadığı örnek kapları

2-Eşleşmeyen istek ve örnek kapları

3-Ön tanı ve hekim adı yazılmayan istek formları

4-Barkodsuz istek formu ve örnek kapları

5-Yanlış yapıştırılmış barkod etiketli örnek kapları

6-Test için uygun olmayan örnek kapları

7-Son kullanma tarihi geçmiş örnek kapları

8-Yetersiz yada fazla alınan örnek içeren kaplar.

9-Aşırı Hemolizli, Lipemik ve ikterik örnekler.

10-Pıhtı içeren antikoagülanlı örnek kapları

11-Uygun transfer koşullarında gelmeyen örnekler

TIBBİ MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI ÖRNEK KABUL KRİTERLERİ:

Tıbbi mikrobiyoloji laboratuvarına gelen örneklerin doğru şekilde çalışılıp raporlanabilmesi örneğin kabulü ile başlar. Aşağıda örnek kabulü için geçerli standartlar belirlenmiştir.

Bu standartlar laboratuvar çalışanları dahil tüm hastane çalışanlarını ilgilendirir.

• Tüm örneklerin ilgili doktor tarafından otomasyon sistemine eksiksiz olarak kaydedilmiş olması gerekmektedir.
• Örneklerin numune alma talimatına ve numune taşıma talimatına uygun şekilde alınmış ve laboratuvara taşınmış olması gerekir, aksi halde numune reddedilmelidir.
• Alınan numune ile otomasyon ekranındaki istem birbirini tutmalıdır aksi halde eksik veya yanlış numune nedeniyle otomasyon üzerinden örnek reddedilir, yeni örnek istenir ve hata formu düzenlenir.
• Örnekler analitik süreçte de reddedilebilir: çalışmaya alınan örnekler hemolitik, lipemik vb. olabilir ve çalışmak mümkün olmadığında çalışma analitik süreçte durur. Bu durum otomasyon üzerinden bildirilir hata formu düzenlenir gerekirse yeni örnek istenir.
• Amip bakılacak dışkı örneği taze ve baryumsuz olmalıdır ve bekletilmeden incelenmelidir.
• İdrar kültürü için, usulüne uygun olarak orta akım idrarı steril kaplara konulmalıdır ve en geç yarım saat içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır.
• Balgam kültürü için verilecek balgam örneği, dişler fırçalandıktan ve ağız iyice su ile çalkalandıktan sonra tercihen sabah verilmeli ve tükürük olmamalıdır.
• ARB bakılacak idrar örnekleri, steril kaba alınmış sabah ilk idrarı olmalıdır.
• Tüm örnekler mümkünse antibiyotik alınmadan verilmiş olmalı, antibiyotik alınmış ise belirtilmelidir.
• Örnekler kültür ekimleri ve preparat hazırlamaya yetecek miktarda olmalıdır.
• Kan kültürleri hasta başında kan kültür şişesine aktarılır en kısa sürede laboratuvara gönderilir.
• Kan alma ünitelerince alınan kan örnekleri vakumlu, steril,  jelli ve özellikli tüplere alınmalıdır.
• İdrar örnekleri steril idrar kaplarına alınmalıdır.

 TIBBİ MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI NUMUNE RET KRİTERLERİ:

• Testelrin doğru çalışılması ve sonuçlanması örneklerin doğru kabulüne ve uygunsuz örneklerin erken dönemde reddine bağlıdır. Bu konu tüm hastane çalışanlarını ilgilendirir. Numune red yapılan testelr aynı zamanda hata izlem formuna kaydedilip ilgili birime gönderilir, numunelerin reddedilme nedenleri aylık olarak analiz edilmelidir.
• Servislerden gönderilen etiketsiz, kime ait olduğu belli olmayan, istemi otomasyon üzerinden yapılmamış, hasta bilgileri eksik, örnek ile istemin uyuşmadığı, otomasyon ile örnek üstündeki bilgilerin uyuşmadığı, barkodu eksik örnekler reddedilir. Otomasyon üzerinden hata formu düzenlenir, yeni örnek istenir.
• Alındıktan sonra uygunsuz koşullarda bekletilmiş örnekler reddedilir.  Uygun olmayan tüplerde alınmış örnekler reddedilir.
• Tek bir giriş ile bir hastadan ikinci örnekle aynı incelemenin tekrarı reddedilir.
• Hemen ekilemeyecekse idrar kültürü buzdolabında birkaç saat bekletilebilir. Etüvde bekletilmiş idrar kültür için uygun değildir, reddedilir.
• Geç saatte gelen ve ARB bakılması istenen balgam ve idrar örnekleri buzdolabında bekletilebilir.
• Baryumlu dışkı örnekleri hiçbir işleme alınmadan reddedilir (Parazit, kültür, amip ELISA,  Helicobacter pylori antijen testi gibi).
• Miktar olarak yetersiz örnekler reddedilir.
• Uygun steril kaba alınmamış örnekler (Örn: Evden bir kavanoza konmuş idrar) reddedilir.
• Tükürük verilmişse, balgam kültürü için uygun değildir, reddedilir.
• Kan ve idrar eşgüdümlü istendiği durumlarda numunelerin ayrı ayrı günlerde gelmesi durumunda materyaller işleme alınmaz.
• Bayanların menstrasyon dönemlerinde idrar numuneleri vermeleri uygun değildir, örnek reddedilir.

SEROLOJİ CİHAZI TESTLERİ İÇİN NUMUNE RED NEDENLERİ

• HEMOLİZLİ NUMUNELER.
• AŞIRI LİPEMİK SERUMLAR.
• AŞIRI İKTERİK SERUMLAR.
• BARKODSUZ ÖRNEKLER.
• YETERSİZ NUMUNELER REDDEDİLİR, ÇALIŞILMAZ.
• NUMUNE ÖRNEĞİ AÇKEN ALINMASI GEREKTİĞİ HALDE, HASTANIN TOK OLMASI.
• HASTANIN NUMUNE ALINMASI İÇİN BELİRLENEN ZAMAN / SÜRE’YE UYMAMASI.
• NUMUNE TRANSFER SÜRELERİ GEÇMİŞ NUMUNELER REDDEDİLİR.

KOAGÜLASYON TESTLERİ İÇİN NUMUNE RED NEDENLERİ

• PIHTILAŞMIŞ ÖRNEKLER.
• TÜPLERİN ÜZERİNDE BELİRTİLEN İŞARETE UYULMAYARAK EKSİK YA DA FAZLA KAN ALINMASI.
• ULUSLARARASI STANDARTLARA UYGUN OLMAYAN TÜPLERE KAN ALINMIŞ OLMASI DURUMUNDA ÖRNEKLER.
• REDDEDİLİR, ÇALIŞILMAZ.
• BARKODSUZ ÖRNEKLER.
• NUMUNE TRANSFER SÜRELERİ GEÇMİŞ NUMUNELER REDDEDİLİR.

COOMBS TESTLERİ İÇİN NUMUNE RED NEDENLERİ

• HEMOLİZLİ NUMUNELER.
• AŞIRI LİPEMİK SERUMLAR.
• AŞIRI İKTERİK SERUMLAR.
• BARKODSUZ ÖRNEKLER.
• NUMUNE TRANSFER SÜRELERİ GEÇMİŞ NUMUNELER REDDEDİLİR.

HEMOGRAM İÇİN NUMUNE RED NEDENLERİ

• PIHTILAŞMIŞ ÖRNEKLER.
• NUMUNE TÜPÜNDE KANIN GEREĞİNDEN AZ VEYA ÇOK OLMASI.
• BARKODSUZ ÖRNEKLER.

SEDİMENTASYON İÇİN NUMUNE RED NEDENLERİ

• PIHTILAŞMIŞ ÖRNEKLER.
• HEMOLİZLİ NUMUNELER.
• AŞIRI LİPEMİK SERUMLAR.
• NUMUNE TRANSFER SÜRELERİ GEÇMİŞ NUMUNELER REDDEDİLİR.
• NUMUNE TÜPÜNDE SERUM GEREĞİNDEN AZ VEYA ÇOK OLMASI.
• BARKODSUZ ÖRNEKLER.